Ավազային ցլիկաձուկ (լատ.՝ Neogobius fluviatilis), ցլիկաձկների ընտանիքի ձուկ։ Հայաստանում առաջին անգամ հայտնաբերվել է 1979-ին։ Ներկայումս լայնորեն տարածված է Արարատյան դաշտի բոլոր գետերում, ջրանցքներում, լճակներում։ Վարում է մերձհատակային կենսաձև։

Արտաքին կառուցվածք[խմբագրել]

Մարմնի երկարությունը 12-14 (երբեմն՝ մինչև 20) սմ է։ Գլուխը մեծ է՝ վերից վար թեթևակի սեղմված։ Բերանի կտրվածքը լայն է և գրեթե հորիզոնական։ Դունչը սուր է, ստորին ծնոտը մի փոքր երկար է վերինից։ Ծնոտները զինված են մանր ատամներով, որոնք վերին ծնոտի վրա դասավորված են 3-4, ստորինի վրա՝ 4 շարքով։ Շրթունքները բարակ են։ Պոչային լողակը կորաեզր է։

Մարմնի վրա թեփուկները մանր են, ատամնաեգր՝ 58-70 երկայնական շարքով։ Թեփուկներ կան խռիկային կափարիչի վերին մասում և ծոծրակին։ Փորիկի, կոկորդի և կողագծային թեփուկները բացակայում են։ Մեջքային լողակները երկուսն են. առաջինն ունի 5-6 փշաձև, երկրորդը՝ 1 փշաձև և 17-18 ճյուղավորված ճառագայթներ։ Փորային լողակները սերտաճած են, որոնց հիմքը գտնվում է կրծքային լողակների հիմքից մի փոքր առաջ։ Հետնալողակում կա 12-17 ճառագայթ։

Մարմնի ընդհանուր գունավորումը բաց մոխրագույն է կամ դեղնամոխրագույն։ Կողքերի միջին մասը պատված է 9-11 բավական խոշոր գորշ բծերով։ Մեջքին և կողքերի վերին մասերում ավելի մանր գորշ պտերն առաջացնում են ցանցաձև պատկեր։ Կրծքային լողակի հիմքի մոտ կա երկարավուն մուգ բիծ։ Մեջքային և պոչային լողակները պատված են մանր գորշ պտերի կանոնավոր շարքերով։ Արուները բազմացման շրջանում ունեն թավշասև կամ մուգ մոխրագույն գունավորում՝ կենտ լողակների դեղնավուն եզրագծով։ Աչքի ծիածանաթաղանթը ոսկեգույն է՝ սև բծերով։

Սննդառություն[խմբագրել]

Կենդանակեր է. հիմնականում սնվում է ջրային իշուկներով, մանր ձկներով, միջատների ջրային թրթուրներով։

Բազմացում և զարգացում[խմբագրել]

Սեռահասուն է դառնում 1 տարեկանում՝ մարմնի 5, 5-6 սմ երկարության դեպքում։ Բազմացման շրջանը սկսվում է ձմռան վերջից և որոշակի ընդմիջումներով շարունակվում մինչև ամռան սկիզբը։ Էգը ձվադրում է 3-5 անգամ։ Այդ ընթացքում արուն, որը չափերով 1, 5-3 անգամ գերազանցում է էգին, բներ է կառուցում ջրակալների հատակին կամ դրանց զառիթափ ափերին։ Այդ բներում էգը դնում է մոտ 2 մմ երկարությունը մի քանի հարյուրից մինչև մի քանի հազար ձկնկիթ, դրանք արուն պահպանում և խնամում է մինչև մանրաձկների դուրս գալը։

Արտադրական նշանակություն[խմբագրել]

Արդյունաբերական նշանակություն չունի։ Կարող է վնասել այլ ձկնատեսակների՝ սնվելով նրանց մանրաձկներով։ ՀՀ ջրակալներում նկատվում է գլխաքանակի կտրուկ աճ և տարածման արեալի ընդարձակում։