Անոֆելես (լատ.՝ Anopheles), մոծակների ցեղ։ Մալարիայի հարուցչի փոխանցողն է։ Հայաստանում տարածված տեսակներից առանձնապես վտանգավոր են A. superpictures և A. maculipennis մալարիային մոծակները։

Արտաքին կառուցվածք[խմբագրել]

Մարմինն ու ոտքերը բարակ են և երկար։ էգերի բեղիկները կարճ մազանման են՝ 15-հատվածաևի, արուներինը՝ փետրաձև։ Աչիկներ չունեն։ Թևերի հետին եզրերը և ջղերը թեփուկավոր են։

Վարակում[խմբագրել]

Վարակված մոծակի խայթոցի ժամանակ թքից մարդու արյան մեջ են անցնում մալարիայի պլազմոդիումների սպորոզոիտներ (մակրո և միկրոգամետոցիտներ), որոնք արյան կամ ավիշի հոսքով հասնում են լյարդիբջիջներ։ Սպորոգոնիան կատարվում է անոֆելեսի մոտ։ Արյունածուծ են մոծակների էգերը, արյունը անհրաժեշտ է ձվերի զարգացման համար։ Արյունից հագենալուց հետո էգը մնում է ընտանի կենդանիների համար նախատեսված կառույցներում։

Բազմացում և զարգացում[խմբագրել]

Ձվերի լրիվ զարգացման համար անհրաժեշտ է 5-10 օր (կախված է ջերմաստիճանից և օդի խոնավությունից)։ էգը ձվադրում է ջրի մակերևույթին (սովորաբար՝ 120-350, առավելագույնը՝ 450 ձու), 2-3 օրից հետո ձվի մեջ ձևավորվում է թրթուրը, որը հետագայում դուրս է գալիս ջրի մեջ, սնվում է, աճում և մաշկափոխվում։ Թրթուրը հիմնականում սնվում է զտման (ֆիլտրման) եղանակով, որի ժամանակ ջրի շիթի հետ նրա բերանի խոռոչ են ընկնում կախված և լողացող մասնիկները։ Զարգացման ընթացքում թրթուրն անցնում է 4 փուլ, ապա վերածվում է ստորակետանման հարսնյակի։ Վերջինս չի սնվում։ Հարսնյակից դուրս է գալիս հասուն մոծակը, որը թաքնվում է խիտ խոտածածկույթում։ Թրթուրից հասունին անցումը տևում է 30-40 օր։ Հասունները ձմեռում են գոմերում, հյուղակներում, լքված շինություններում։

Պայքարի միջոցներ[խմբագրել]

Պայքարի միջոցները՝ անոֆելածին ջրականգերի վերացում, մոծակների թրթուրները ոչնչացնելու նպատակով՝ լարվիցիդների, թևավոր ձևերի դեպքում՝ միջատասպան (ԴԴՏ, հեքսաքլորան) միջոցների օգտագործում։